Uluslararası Menopoz Topluluğu (IMS) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tüm dünyadaki kadınların menopoz ve menopoz ile ilgili sağlık sorunları açısından bilinçlendirilmesi amacıyla 18 Ekim'i Dünya Menopoz Günü olarak kabul etmiştir.
Ülkemizde menopoza girme yaşı yaklaşık 47-49 yaş, dünyada ise 50-52 yaş civarındadır. Menopoza giriş birdenbire ve aniden olmamakta yıllarca devam eden bir sürecin sonunda ortaya çıkmaktadır. 40'lı yaşlardan itibaren kadınlarda önce yumurtlamanın azalmasına bağlı düzensiz adet kanamaları, aralıklı ateş basması ve terlemeler, psikolojik değişiklik ortaya çıkmaya başlar. Zamanla yakınmalar giderek artar ve adet tamamen kesilir. Bu dönemde bir yıl adet kanamalarının olmaması menopoz tanısı için yeterlidir.
Menopoz Kâbusunuz Olmasın!
Bir kadının hayatında en önemli dönüm noktalarından biri olan menopoz, birçok endişeyi de beraberinde getirir.
Kadın hayatının doğal evrelerinden biri olarak düşünülmesi gereken menopozun; “tedavisi mümkün olmayan sorunların yaşandığı ve yaşlanmanın başlangıcı olarak görülmesi” bu süreci zorlaştırır.
MENOPOZ NEDİR?
Menopoz bir kadın için en önemli yaş dönemlerinden biridir. Ortalama 40 yaşlarında, kadınlarda yumurtalıklar, beyinden gelen uyarılara daha az cevap vermeye başlarlar. Bu dönem klimakterium dönemi olarak bilinir. Klimakterium döneminde; adetler arasındaki zaman uzamaya başlar, kanama miktarı azalır, gece terlemeleri, sıcak basmalar başlar. Adetten kesilme de bu dönemde ortaya çıkar. Menopoza girme yaşı ortalama 45-55 yaş civarındadır. 40 yaştan önce menopoza girmek “erken menopoz” olarak tanımlanmaktadır. Menopozda oluşan bazı değişiklikler kadının hayatını derinden ve olumsuz etkiler. Bu durum pek çok hastalıkların ortaya çıkmasına ve kadının yaşam kalitesinin azalmasına neden olur.
MENOPOZDA GÖRÜLEN BULGULAR
Menopozdaki temel değişiklik kadınlık hormonu olan östrojenin yumurtlamanın durması sonucu azalmasıdır. Böylece kadında: Ateş basma, terleme, çarpıntı, uykusuzluk, sinirlilik, depresyon, unutkanlık, halsizlik, çabuk sinirlenme, bazen cinsel istekte (libido) azalma, kemik erimesi (osteoporoz), damar sertliği (ateroskleroz), cinsel organlarda çekilme (atrofi), kuruluk, ağrılı ilişki, idrar tutamama, idrar kaçırmaya kadar varan sorunlar ortaya çıkmaktadır.
Kemik erimesi, kalp krizi ve inme riski artıyor
Uzun süreçte menopoz öncesi dönemde yumurtalıktan üretilen östrojen hormon eksikliğine bağlı olarak, kadın vücudunda bir takım sorunlar oluşabilir. Bunların başında osteoporoz (kemik erimesi) gelir.
Östrojen hormon eksikliğinin yol açtığı bir diğer sorun kalbi ve beyni besleyen damarlarda tıkanıklık ve daralma olasılığının artmasıdır.
Menopoz sonrası dönemde kadınlarda kan yağlarında da olumsuz değişiklikler oluşmakta; kolesterol ve trigliserid düzeyleri yükselmektedir. Bu değişiklikler, kalp krizi ve inme (felç) riskinin artışına neden olmaktadır.
Sıcak basmaları normal mi?
Sıcak basması, menopozun ana belirtilerinden biridir. Baş, boyun ve göğüs bölgesinde kızarıklık ve ısı artışı hissi olarak tariflenebilir. Terleme ile birlikte olabilir. Birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar sürebilir. Stresli zamanlarda ya da sıcak havalarda sıcak basmaları daha sık olur. Adetten tamamen kesilip menopoza girmeden önceki menopoz öncesi dönemde de kadınların onda birinde sıcak basmaları başlayabilir. Menopozdaki kadınların yarısı sıcak basmaları yaşar. Sıcak basmaları kadının östrojen düzeyindeki düşüşle ilişkili olduğu için hormon tedavileri sıcak basmalarını azaltır.
Menopozda en sık rastlanan şikâyetlerden biri olsa da, sıcak basması sağlığa zararlı değildir. Geceleri olan sıcak basmaları uyku düzenini etkileyebilir, bunun dışında tıbbi olarak zararı yoktur. Stresli durumlar, tiroid hastalıkları, alkol ve bazı yiyeceklerin de sıcak basması yapabileceği akılda tutulmalıdır.
Menopoz döneminde cilt ve saçlardaki değişiklikler
Menopoz döneminde, östrojen eksikliğine bağlı olarak deride de bir takım değişiklikler oluşur. Deride incelme ve elastikiyet kaybı en önemli değişikliklerdir. İncelmeler özellikle yüz bölgesinde belirgindir, buna bağlı olarak kırışıklıklarda artma olur.
Menopozdaki kadınların yaklaşık üçte ikisinde hormonal değişikliklerden dolayı, saç dökülmesi görülür. Bazen yalnızca saçlarda incelme olur.
MENOPOZDA TANI
Erken tanı ve tedavi önemlidir. Çünkü menopozdaki kayıplar ilk yıllarda en fazladır. 40 yaşından sonra 1 yıl süreyle adet görmeyen ve yakınmaları da olan bir kadın, başka araştırma yapılmaksızın menopozda kabul edilebilir.
Menopoza geçiş döneminde, gebelik ve düzensiz kanamaya neden olan kötü huylu hastalıklar ayırt edilmelidir. Seyrek adet gören, ateş basma, çarpıntı, terleme ve psikolojik değişiklikleri olan bir kadının adetin 3. günü alınan kanında, yumurtalıkları uyaran hormon(FSH, LH) düzeyleri artmışsa tanı daha kesin ve erken konmuş olur ve tedavi de hemen başlanabilir.
MENOPOZDA DİYET
Kalsiyumdan zengin diyet esastır. Süt, yoğurt, peynir vb diyetle kemik kaybı önlenmeye çalışılır.
MENOPOZDA EGZERSİZ
Her gün 30 dakikalık yürüme ve basit ağırlık kaldırma, kas güçlendiren hareketler yapılmalıdır. Yaz aylarında güneş ışığından (ultra viole) faydalanmak, düzenli güneşlenme yararlıdır.
Kişi adet sonlanışını bir kayıp gibi algılayabilmekte dolayısıyla bir yas tepkisi gösterebilmektedir. Menopoz öncesi hazırlayıcı veya tanı konduktan sonra menopoz hakkında bilgilendirme ve destek kişinin bu süreçle baş edebilmesi için önemlidir. Psikiyatrik destek ve tedavi gerekebilir.
MENOPOZDA PSİKOLOJİK DESTEK
Menopoz da yaşamın doğal bir evresidir
Kadınlarda adetten kesilme, ateş basma, terleme, çocuk doğurma yeteneğini kaybetme gibi bozukluklar; eksik kadınlık, izolasyon, depresyon, içe kapanma, uykusuzluk, aşırı sinirlilik ve saldırganlığa neden olabilir.
Bu dönemde kadının hormon tedavisi alsın veya almasın mutlaka izlenmesi ve belirli aralıklarla sağlık kontrollerinin yapılması gereklidir. Çünkü bu dönem meme ve jinekolojik kanserlerin en sık görüldüğü dönemdir.
Özellikle meme kanseri açısından mamografilerin, rahim ve rahim ağzı kanserleri açısından ise jinekolojik ultrasonografilerin ve smear taramalarının yapılması gerekir. Menopoza geçiş ve menopoz sonrası dönemin sağlıklı geçirilebilmesi için tüm bayanların yılda bir defa doktora gitmeleri, meme röntgeni ve ultrasonografilerini yaptırmaları, kalsiyumlu yiyecekleri tüketmeye özen göstermeleri, güneş ışığından yaralanmaları, günlük egzersiz alışkanlığı edinmeleri ve kilo almaktan kaçınmaları gerekmektedir.
