ALS (Amyotrofik Lateral Skleroz) Nedir?
ALS (Amyotrofik Lateral Skleroz) hastalığı, beyin ve omurilikte bulunan ve kasların hareket etmesini sağlayan sinir hücrelerinin hasar görmesisonucu ortaya çıkar. ALS’nin
kesin nedeni bilinmemektedir. Genellikle bir kolda ya da bacakta
güçsüzlük ya da incelme, hastanın fark ettiği ilk belirtidir. Normal
günlük işleri yaparken zorlanma (kalem tutmada zorluk, bardak taşımada
zorluk, düğme iliklemede zorluk, yürümede güçlük, sendeleme hatta
düşmeler) görülür. Bazen hastalık, konuşma veya yutma güçlüğü şeklinde
başlar. Hastanın kendisi ya da yakınları peltek, genizden konuşma fark
eder. Kaslarda seyirme, ağrı ve kramplar bu belirtilere eşlik eder.
Solunum ve göğüs kasları etkilenmesi ile nefes alıp vermede zorluk
görülür. Kontrol edilemeyen ağlama ve gülmeler olabilir.
Henüz tedavisi bulunamayan ALS, dünyada her yıl ortalama 100 binde 2-6 oranında görülüyor. ALS,
tüm yaşlarda görülebilmekle beraber, genellikle 40-60 yaş arasında ve
ağırlıkla erkeklerde görülüyor. 65 yaşından sonra ise hem kadın hem
erkeklerde eşit oranda rastlanıyor.
Motor Nöron Hastalığı (MND) olarak
da bilinen ALS ilerleyicidir ve hastalar önce genellikle kol ve
bacaklarını ardından tüm vücudunu hareket ettirmekte zorluk yaşar,
konuşma, yutma ve nefes alması zorlaşır.
Günümüzde
hastalığın kesin tedavisi bulunmasa da, erken tanı ile bazı semptomlar
tedavi edilebilir ve daha uzun süre kas hâkimiyeti sağlanır. Mevcut
tedaviler ile hastanın yaşam kalitesi iyileştirilir.
Bulaşıcı olmayan ALS’de genetik nedenlerin rol oynadığı düşünülse de, hastalığın temel nedeni bilinmemektedir.
ALS BELİRTİLERİ NELERDİR?
ALS'li
kişilerde kas gücü ve koordinasyon kaybı vardır. Hastalık ilerledikçe;
basamak çıkma, sandalyeden kalkma veya yutma gibi rutin işler yapılamaz
hale gelebilir. Kas kuvvetsizliği, kol veya el gibi vücudun bir
bölümünde başlayabilir, hastalık ilerledikçe daha fazla kas grubunda
problem gelişir. ALS hastalığı duyuları (görme, koku, tat, işitme)
etkilemez. ALS hastalarının genelinde bunama, hafıza ile ilgili sorunlar
görülmemekle birlikte, az sayıda hastada bunama ve hafıza sorunlarının
ortaya çıkabileceği bilinmektedir.
ALS’nin
belirtileri her hasta için aynı değildir, hangi nöronların
etkilendiğine bağlı olarak büyük ölçüde değişkenlik gösterir. ALS
belirtileri şunları içerebilir:
- Kollarda omuzlarda ve dilde kas krampları ve seğirmesi
- Bacaklarda, ayaklarda ve ayak bileklerinde güçsüzlük
- Normal günlük aktiviteler esnasında (yürüme-koşma) zorluk
- Sık sık ayağı takılarak düşme
- Kontrol edilemeyen ağlama ve gülmeler
- Elde güçsüzlük veya beceriksizlik
- Yazı yazarken zorlanma
- Kelimeleri yuvarlayarak veya geveleyerek konuşma ve yutma güçlüğü
- Bilişsel ve davranışsal değişiklikler
- Ağır objeleri kaldırmada zorluk
- Sık sık elinde taşıdığı şeyleri düşürmek
- Güçsüzlük ve yorgunluk
Hastalık ilerledikçe yukarıdaki maddelere ek olarak şu belirtiler de görülebilir:
ALS Hastalığında Tanı Yöntemleri
Kaslarda
güçsüzlük, konuşmada bozulma gibi şikayetlerle hekime başvuran hastanın
öncelikle şikayetleri dinlenir. Ayrıntılı bir nörolojik muayene
yapılır. Hastalığı teşhis etmeye yönelik tetkiklerin yanı sıra, ALS
hastalığına benzer bulguları olan hastalıkları eleme amaçlı birtakım
tetkikler de yapılmaktadır. Bu tetkikler;
- Kan ve idrar testleri
- Tiroid fonksiyon testi
- Lomber ponksiyon
- Kas biyopsisi
- Sinir biyopsisi
- Röntgen
- Sinir iletkenlik testi
- EMG [sinirlerinizdeki ve kaslarınızdaki elektriksel aktiviteyi ölçen bir test]
- MR (Manyetik Rezonans Görüntüleme)
ALS Tedavisi
ALS
tedavisi hastalığı ortadan kaldırmamaktadır. Tedavide sinir hasarları
düzeltilememektedir. Ancak tedavi ile şikâyetlerin ilerlemesi
yavaşlayabilmekte ve çeşitli komplikasyonların oluşması
önlenebilmektedir. Tedavide amaç yaşam süresini uzatmak ve hayat
kalitesini arttırmaktır. Buna göre aşağıdaki tedavi yöntemlerine
başvurulmaktadır:
Bunların
yanı sıra günlük ihtiyaçların karşılanabilmesi için çeşitli cihazlar
yardımcı olmaktadır. Motorlu tekerlekli sandalye, havalı yatak, konuşma
cihazları, solunum cihazları, beslenme tüpü gibi yardımcı cihazların
hastanın gereksinimlerine göre belirlenip kullanılması halinde hastalar
daha konforlu bir yaşam sürmektedir.
ALS
hastalığında zihin etkilenmemektedir. Hastanın bilinci yerindedir. Bu
nedenle psikolojik olarak desteklenmesi gerekmektedir. Ayrıca hasta
yakınlarının sabırlı, özenli ve şefkatli davranması da oldukça
önemlidir.
